Αποτελεσματική επικοινωνία

«Η ειλικρίνεια, το ξεκάθαρο μήνυμα και η αποφυγή αντιφατικών μηνυμάτων είναι βασικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη υγιών δεσμών στις διαπροσωπικές σχέσεις. Σημαντικό συστατικό για να μπορέσουμε να έχουμε σταθερές και γεμάτες νόημα σχέσεις είναι να μπορούμε να κατανοούμε. Να κατανοούμε πρώτα τον εαυτό μας και μετά τον άλλο».

« Για να μας ακούσουν οι άλλοι, πρέπει να είναι σίγουροι ότι θα τους ακούσουμε και εμείς»

Οι άνθρωποι δημιουργούμε, από ξεκίνημα κιόλας της ζωής μας, σχέσεις. Δημιουργούμε σχέσεις και ταυτόχρονα επικοινωνούμε. Μοιραζόμαστε τις σκέψεις, τις απόψεις, τις ανάγκες, τις επιθυμίες μας και τα συναισθήματά μας. Αυτό το μοίρασμα είναι και ο βασικός σκοπός της επικοινωνίας. Με το κλάμα, ένα βρέφος επικοινωνεί τη βιολογική του ανάγκη για τροφή και τη συναισθηματική του επιθυμία για αγκαλιά.

Κάθε μορφή επικοινωνίας, λοιπόν, ορίζει τη σχέση, με αυτά που λέμε και αυτά που δε λέμε (εξωλεκτική επικοινωνία). Η καλή επικοινωνία, σε οποιαδήποτε μορφή σχέσης (φιλική, οικογενειακή, ερωτική, επαγγελματική) είναι απαραίτητη για τη βελτίωση και την ανάπτυξη της σχέσης αυτής. Αποτελεί βάση για τη δημιουργία υγιών σχέσεων με βάθος και διάρκεια. Η αποτελεσματική επικοινωνία έχει αρκετά σημαντικά οφέλη, ενώ αποτελεί “κλειδί” για την εποικοδομητική επίλυση συγκρούσεων.

Ας δούμε λοιπόν ορισμένους τρόπους για να κάνουμε περισσότερο αποτελεσματική την επικοινωνία μας με τους ανθρώπους.

- Να ακούμε: Συνήθως οι άνθρωποι δεν ακούμε όταν μας μιλάει κάποιος. Σκεφτόμαστε τι θα πούμε εμείς την ώρα που μιλάει. Προετοιμάζουμε την απάντησή μας. Αν ο καθένας σκέφτεται και κάνει υποθέσεις και σενάρια (σύμφωνα με τις δικές του σκέψεις) την ώρα που μιλάει κάποιος, δεν ακούει. Απλά σκέφτεται τι θα απαντήσει. Στην ουσία, λοιπόν, δε γίνεται διάλογος, αλλά παράλληλοι μονόλογοι.

Ακούω σημαίνει επικεντρώνομαι στην ομιλία του άλλου, αφουγκράζομαι τα λόγια του, για να εντοπίσω την πληροφορία που θέλει να μου μεταδώσει. Δε διακόπτω, κοιτάω στα μάτια, δίνω χρόνο και χώρο στον συνομιλητή μου. Γίνομαι ενεργός ακροατής, κάνοντας μια συνειδητή και εμφανή προσπάθεια να καταλάβω και να ενδιαφερθώ για το μήνυμα που προσπαθεί ο άλλος να μου επικοινωνήσει. Ενεργός ακροατής σημαίνει ότι ακούω προσεκτικά και προσπαθώ να συλλάβω τα μηνύματα που στέλνει ο συνομιλητής μου. Κάνω σχόλια που δείχνουν ότι πράγματι είμαι εκεί και παρακολουθώ. Επαναλαμβάνω λέξεις- “κλειδιά” και διατυπώνω ερωτήματα που οδηγούν τη συζήτηση παρακάτω. Κάνω διευκρινιστικές ερωτήσεις, για να επιβεβαιώσω ότι κατάλαβα σωστά (π.χ. «Αν κατάλαβα σωστά, μου λες...»). Δείχνω σεβασμό στον συνομιλητή μου και διατηρώ την προσοχή μου πάνω του, ακούγοντας όλα όσα έχει να μου πει. Ταυτόχρονα η εξωλεκτική μου επικοινωνία δείχνει την προσήλωσή μου σε αυτόν που μιλά.

- Να είμαστε ειλικρινείς: Η ειλικρίνεια είναι πολύ σημαντικός παράγοντας στην αποτελεσματική επικοινωνία. Πολλές φορές οι άνθρωποι προσποιούμαστε σε μια επικοινωνία, για να κερδίσουμε την αποδοχή του συνομιλητή μας ή να αποφύγουμε την απόρριψη. Λέμε, με άλλα λόγια, αυτό που θέλει να ακούσει από εμάς.

Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να κρατάμε μέσα μας όσα θέλουμε να πούμε, συμπεριφερόμενοι παθητικώς επιθετικά. Δεν υπάρχει λόγος να κρύβουμε τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας. Οι συνομιλητές μας δεν μπορούν να ξέρουν τι σκεφτόμαστε και πώς αισθανόμαστε, αν δεν το καταθέσουμε εμείς οι ίδιοι.

- Να απαντάμε στις ερωτήσεις του συνομιλητή μας: Όταν κάποιος μας κάνει μια ερώτηση, αυτό σημαίνει ότι είναι έτοιμος να ακούσει και επιζητά τη γνώμη μας. Είναι καθοριστικό να αντιληφθεί ο συνομιλητής μας ότι οι ερωτήσεις του είναι σημαντικές. Απαντάμε σε αυτό ακριβώς που ερωτηθήκαμε, με ειλικρίνεια χωρίς να κρίνουμε.

- Να επιτρέπουμε τη διαφωνία: Οι άνθρωποι αισθανόμαστε μεγαλύτερο σεβασμό σε όσους μας “επιτρέπουν” να εκφράσουμε τη δική μας άποψη. Το να είναι κανείς απόλυτος, να πιστεύει ότι έχει πάντα δίκιο, να θέλει απλά να υπερισχύει και να πείσει, αποτελούν συμπεριφορές που διχάζουν και αναστατώνουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Μπορούμε να έχουμε τη γνώμη μας, να την τεκμηριώνουμε με τα επιχειρήματά μας, αλλά να αφήνουμε και τον συνομιλητή μας, να έχει τη δική του. Δεν είναι δυνατόν να επιβάλλουμε τη γνώμη μας. Μπορεί να διαφωνούμε με κάποια τοποθέτηση, αλλά οφείλουμε να τη σεβαστούμε. Μέσα από μια διαφωνία μπορεί να προκύψει μια εποικοδομητική συζήτηση, όταν αυτή γίνεται με σεβασμό, μπορεί να βρεθούν και άλλες λύσεις και άλλες εναλλακτικές και άλλες επιλογές. Μπορεί απλά να καταλήξουμε ότι διαφωνούμε. Δε χάνουμε το κύρος μας όταν κάποιος διαφωνεί μαζί μας.

Ακόμα και αν συζητάμε κάποιο θέμα, στο οποίο μπορεί να έχουμε γνώση, ακόμα και τότε ακούμε με προσοχή την άποψη του συνομιλητή μας (ακόμα κι αν είναι αντίθετη), δεν ειρωνευόμαστε και δεν απαξιώνουμε ποτέ τον συνομιλητή μας.

- Να μη δίνουμε συμβουλές/ Να μην κρίνουμε/ Να μη διακόπτουμε: Οι άνθρωποι δε θέλουν πάντα ν’ ακούσουν τη γνώμη μας, δεν αναζητούν τη συμβουλή μας και πολύ περισσότερο την κριτική μας. Δε χρειάζεται, επομένως, να δίνουμε συμβουλές που δε μας ζήτησε κανείς. Μια τέτοια κίνηση είναι πιθανό να δημιουργήσει προστριβές στην επικοινωνία μας με έναν άλλο άνθρωπο και να φέρει μεγάλες εντάσεις.

Πολλές φορές οι άνθρωποι θέλουν να μιλήσουν απλά για να ακουστούν. Να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους και όχι να πάρουν καθοδήγηση, συμβουλή ή κριτική γι’ αυτά που σκέφτονται και αισθάνονται.

Σημαντικό, επίσης, είναι να μη διακόπτουμε τον συνομιλητή μας, όταν μιλά, είτε για να τελειώσουμε εμείς τη φράση του, είτε για να τον καθοδηγήσουμε, είτε για να τον κρίνουμε.

Συχνά βιαζόμαστε να διακόψουμε και να πούμε εμείς τη συνέχεια της σκέψης που μας εκφράζει. Δεν αφήνουμε τον συνομιλητή μας να ολοκληρώσει τη γνώμη του, βγάζοντας αυθαίρετα συμπεράσματα που πολλές φορές μπορεί να οδηγήσουν σε σύγκρουση ή ακόμα και σε διακοπή της επικοινωνίας.

- Να λαμβάνουμε υπόψη μας την εξωλεκτική επικοινωνία: Με τη μη λεκτική επικοινωνία, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τους συνανθρώπους μας, καθώς αποκαλύπτει πιο έντονα τις συναισθηματικές καταστάσεις. Η βλεμματική επαφή, η στάση του σώματος, οι χειρονομίες, οι εκφράσεις του προσώπου, η φωνή (τονικότητα, ένταση, ταχύτητα) μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα τον συνομιλητή μας, αλλά και να μεταφέρουμε ευκολότερα το μήνυμα στον αποδέκτη του. Όλες οι εκφράσεις της εξωλεκτικής επικοινωνίας ενδυναμώνουν και διπλασιάζουν τη μεταφορά του μηνύματος.

Αρκεί να σκεφτούμε ότι με τη βλεμματική επαφή ξεκινάει η επικοινωνία, πριν ακόμα μιλήσουμε. Η ανθρώπινη επικοινωνία περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από τον προφορικό λόγο. Είναι ωφέλιμο να τα λαμβάνουμε όλα υπόψη μας στην επικοινωνία μας με τους άλλους. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να μην υπάρχει διαφωνία ανάμεσα στο λεκτικό και το εξωλεκτικό μας μήνυμα.

Η ειλικρίνεια, το ξεκάθαρο μήνυμα και η αποφυγή αντιφατικών μηνυμάτων είναι βασικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη υγιών δεσμών στις διαπροσωπικές σχέσεις. Σημαντικό συστατικό για να μπορέσουμε να έχουμε σταθερές και γεμάτες νόημα σχέσεις είναι να μπορούμε να κατανοούμε. Να κατανοούμε πρώτα τον εαυτό μας και μετά τον άλλο. Τότε θα μπορέσουμε να έχουμε ένα αποτελεσματικό επίπεδο διαπροσωπικής επικοινωνίας.

Για να μας ακούσουν οι άλλοι, πρέπει να είναι σίγουροι ότι θα τους ακούσουμε κι εμείς.